۱۰ دلیل کار نکردن پمپ آب ساختمان + [ راه حل آن ]

روش کامل عیب‌یابی پمپ آب ساختمان

دلیل کار نکردن پمپ آب ساختمان ممکن است برای بسیاری از مالکان و حتی برخی تکنسین‌ها در ابتدا یک اتفاق پیچیده و مبهم به نظر برسد، اما در واقع اگر مراحل عیب‌یابی را به‌درستی، منطقی و با دقت دنبال کنیم، تقریباً در بیش از ۸۰٪ موارد می‌توان دلیل اصلی خرابی را در محل تشخیص داد و حتی بدون نیاز به تعویض کل سیستم، آن را تعمیر کرد. به بیان ساده، عیب‌یابی پمپ آب یک روند گام‌به‌گام است که از ساده‌ترین عوامل شروع می‌شود و به سمت بررسی‌های فنی و تخصصی‌تر پیش می‌رود. این روند نه‌تنها از بروز اشتباهات پرهزینه جلوگیری می‌کند، بلکه باعث کاهش زمان خاموشی سیستم آبرسانی ساختمان می‌شود.

قبل از شروع عیب‌یابی، مهم است که نکات ایمنی رعایت شوند. اولین اقدام در هر بررسی پمپ، قطع کامل برق آن از تابلو اصلی یا پریز متصل به دستگاه است. پمپ‌های خانگی معمولاً با برق تکفاز ۲۲۰ ولت کار می‌کنند که در صورت تماس تصادفی با بدنه فلزی آن‌ها یا سیم‌های داخلی، می‌تواند منجر به برق‌گرفتگی خطرناک شود. به همین دلیل توصیه می‌شود نه‌تنها دوشاخه پمپ را از برق بکشید، بلکه در صورت وجود کلید محافظ جان، آن را نیز قطع نمایید. این اقدام ساده، پایه‌ای‌ترین شرط برای آغاز هرگونه بررسی فنی است.

پس از اطمینان از ایمن بودن وضعیت، نخستین بخشی که باید بررسی شود، تغذیه برق پمپ است. در بسیاری از مواردی که پمپ روشن نمی‌شود یا بدون صدا باقی می‌ماند، دلیل اصلی نبود برق در ورودی دستگاه است. ممکن است فیوز قطع شده باشد، دوشاخه برق شل شده یا در اثر نوسانات برق، محافظ یا تایمر روشن نشده باشد. استفاده از یک فازمتر یا ولت‌متر دیجیتال در این مرحله ضروری است. اگر ولتاژ ورودی به پمپ کمتر از ۲۰۰ ولت باشد، کارکرد موتور دچار اختلال شده یا اصلاً روشن نمی‌شود. در چنین حالتی، ابتدا باید منبع نوسان بررسی شود و در صورت نیاز از محافظ ولتاژ استفاده گردد. همچنین باید دقت شود که سیم‌کشی تا پمپ دچار ساییدگی، پارگی یا شل بودن اتصالات نباشد، چون این موارد نیز ممکن است باعث افت ولتاژ یا قطع کامل جریان شوند.

اگر مطمئن شدید که برق به‌درستی به پمپ می‌رسد، مرحله بعدی بررسی عملکرد کلید اتومات یا ست کنترل (در صورت وجود) است. بسیاری از پمپ‌ها با یک کلید اتومات مکانیکی یا یک ست کنترل دیجیتالی کار می‌کنند که وظیفه آن‌ها قطع و وصل جریان بر اساس فشار آب یا جریان مصرفی است. خرابی این قطعات به دلایل متعددی مانند رسوب گرفتن داخلی، نوسان برق یا عمر بالای قطعه، بسیار رایج است. تشخیص خرابی این قطعات با چند روش امکان‌پذیر است. اگر چراغ‌های روی ست کنترل روشن نمی‌شوند یا به‌صورت چشمک‌زن باقی می‌مانند، احتمالاً برد داخلی آسیب دیده است. همچنین اگر پمپ حتی زمانی که شیر آب باز است روشن نمی‌شود، مشکل می‌تواند از کلید اتومات باشد که فشار را تشخیص نمی‌دهد یا در حالت قطع باقی مانده است. گاهی اوقات با فشردن دکمه ریست روی ست کنترل، پمپ دوباره شروع به کار می‌کند. اگر این اتفاق افتاد، می‌توان حدس زد که ایراد جزئی بوده است. اما در صورتی که باز هم پمپ واکنشی نشان نداد، تعویض کامل ست کنترل یا اتومات توصیه می‌شود. در انتخاب این قطعات جایگزین باید دقت زیادی شود، زیرا کیفیت پایین ست کنترل‌ها در بازار می‌تواند به سوختن موتور یا روشن ماندن بی‌وقفه پمپ منجر شود.

اگر برق ورودی و کنترل‌کننده‌ها سالم بودند ولی پمپ همچنان کار نکرد، حال نوبت به بررسی خود پمپ می‌رسد؛ یعنی باید ابتدا موتور پمپ از لحاظ الکتریکی و مکانیکی ارزیابی شود. اگر در هنگام روشن کردن پمپ فقط صدای ضعیفی مثل زوزه یا تق‌تق شنیده می‌شود، احتمال زیادی وجود دارد که یا خازن راه‌انداز دچار خرابی شده باشد (در پمپ‌های تکفاز) یا سیم‌پیچ داخلی سوخته باشد. با یک مولتی‌متر دقیق می‌توان مقاومت دو سر سیم‌پیچ را اندازه گرفت. اگر مقاومت صفر باشد یا به‌صورت مدار باز (infinity) نمایش داده شود، سیم‌پیچ قطع شده یا سوخته است و موتور نیاز به سیم‌پیچی مجدد یا تعویض دارد. اگر پمپ اصلاً هیچ صدایی ندهد و کاملاً بی‌جان باشد، این نشانه‌ای از سوختگی کامل یا خرابی در مسیر داخلی برق‌رسانی است.

در صورتی که موتور سالم به نظر می‌رسد، اما پمپ همچنان آب نمی‌کشد یا فشار ندارد، احتمال وجود گیرپاژ مکانیکی یا خرابی در قسمت‌های متحرک بالا می‌رود. باز کردن بدنه پمپ و چرخاندن دستی محور اصلی موتور می‌تواند در این مرحله بسیار کمک‌کننده باشد. اگر محور به‌راحتی نچرخد یا صدای سایش فلز به فلز شنیده شود، ممکن است بلبرینگ‌ها خراب شده باشند یا پروانه به دیواره بدنه گیر کرده باشد. پروانه پمپ ممکن است در اثر ورود جسم خارجی، رسوب بیش از حد یا حتی کاویتاسیون آسیب دیده باشد. در این حالت لازم است پروانه باز شده و از لحاظ خوردگی، شکستگی و تاب داشتن بررسی گردد. همچنین نباید تماس غیرعادی بین پروانه و بدنه وجود داشته باشد. اگر بلبرینگ خشک شده یا صدای ناهنجار ایجاد کند، حتماً باید تعویض گردد، زیرا ادامه کار با بلبرینگ خراب، می‌تواند به موتور فشار آورده و در نهایت باعث سوختن سیم‌پیچ شود.

تا اینجا بیشتر تمرکز بر خود پمپ بود، اما در بسیاری از موارد، ایراد از سمت دیگر سیستم یعنی منبع آب یا مسیر مکش پمپ است. حتی اگر پمپ کاملاً سالم باشد، بدون وجود آب کافی در لوله مکش یا در صورت وجود هوا در سیستم، پمپ عملکردی نخواهد داشت. ابتدا بررسی کنید که آیا منبع ذخیره آب دارای سطح مناسبی از آب هست یا خیر. سپس لوله مکش را از نظر انسداد، نشتی، شکستگی یا هوا گرفتن بازبینی کنید. اگر در لوله مکش هوا وجود داشته باشد، پمپ تنها صدا تولید می‌کند اما هیچ آبی را منتقل نمی‌کند. در این شرایط، اصطلاحاً می‌گویند پمپ "هوا گرفته" است. برای حل این مشکل، باید پمپ را خاموش کرده، پیچ هواگیری را از بالاترین نقطه باز کنید و تا جایی که آب از آن خارج شود، صبر کنید. برخی پمپ‌ها فاقد پیچ هواگیری هستند که در این صورت باید از طریق پر کردن دستی محفظه پمپ از آب، عمل هواگیری انجام شود. همچنین در نصب‌های اصولی، استفاده از شیر یک‌طرفه در ورودی مکش، مانع برگشت آب و ورود هوا به داخل سیستم می‌شود.

در نهایت، یکی از مواردی که معمولاً نادیده گرفته می‌شود ولی در بلندمدت باعث بروز مشکلات متعدد می‌شود، عدم تناسب مشخصات پمپ با نیاز واقعی ساختمان است. اگر پمپ انتخاب شده فشار یا دبی کافی برای تعداد واحدها یا ارتفاع ساختمان نداشته باشد، یا بالعکس، بیش از حد بزرگ انتخاب شده باشد، سیستم به‌درستی کار نخواهد کرد. در پمپ‌های ضعیف، آب به طبقات بالا نمی‌رسد یا فشار ناگهانی کم می‌شود، در حالی که در پمپ‌های خیلی بزرگ، اتومات به‌درستی عمل نمی‌کند و پمپ دایم روشن می‌ماند. بررسی هد پمپ (ارتفاع فشار) و مقایسه آن با نیاز واقعی ساختمان، آخرین گام حیاتی در فرآیند عیب‌یابی است. اگر این اختلاف وجود داشته باشد، باید یا از بوستر پمپ استفاده کرد یا مدل دیگری از پمپ را جایگزین کرد.